Naczelną zasadą prawa prasowego jest wolność słowa. Dziennikarz dochowując należytej staranności i rzetelności ma możliwość ujawniania różnorodnych zjawisk społecznych i tym samym realizować zadania prasy. Stosowanie przemocy lub groźby wobec dziennikarza na etapie zbierania materiału lub jego publikacji jest przestępstwem.
Przestępstwo szantażu (art. 43 prawa prasowego)
W przypadku gdy wobec dziennikarza zastosowano przemoc albo groźbę bezprawną w celu wymuszenia na nim:
- opublikowania materiału prasowego
- zaniechania opublikowania materiału prasowanego
- podjęcia interwencji prasowej
- zaniechania interwencji prasowej
mamy do czynienia z przestępstwem, które zagrożone jak karą pozbawienia wolności do lat 3.
Stosowanie przemocy
Zastosowanie przemocy nie oznacza nic innego jak użycie siły fizycznej, w takim celu by poszkodowany (dziennikarz) poddał się woli sprawcy. Co istotne przemoc, która ma wywrzeć na dziennikarzu presję nie musi być skierowana wyłącznie w stosunku do niego. Może to być stosowanie siły fizycznej np. wobec osoby bliskiej, ale także przeciwko rzeczy należącej do dziennikarza (np. przebicie opon w samochodzie czy wybicie szyb).
Atak fizyczny na dziennikarza, nawet podczas wykonywania przez niego zawodu, nie będzie ujmowany w ramach omawianego przestępstwa, gdy sprawca nie zmierzał do zmuszenie do opublikowania lub zaniechania opublikowania materiału prasowego albo podjęcia lub zaniechania interwencji prasowej.
Nie oznacza to, że sprawca nie poniesie odpowiedzialności karnej, natomiast inna będzie jej podstawa. Dosyć dobrze tą sytuację opisano w artykule dotyczącym dziennikarza, którego uderzono podczas festiwalu Przystanek Woodstock.
Groźba bezprawna
To pojęcie ma swoją definicję prawną, która znajduje się w kodeksie karny.
Jeżeli ktoś zagrozi dziennikarzowi:
- że popełni w stosunku do niego przestępstwo albo osoby dla niego najbliższej (np. zagrożenie pobiciem)
- że spowoduje („wszczęcie”) postępowania karnego
Brzmi to może niezbyt jasno, ale to sytuacja gdy zapowiedź spowodowania postępowania karnego ma wyłącznie na celu wywarcie presji, zmuszenie do jakiegoś działania albo zaniechania. Z taką groźbą nie mamy natomiast do czynienia w sytuacji, gdy zapowiedź postępowania karnego jest uzasadniona i służy ochronie przed przestępstwem. Dla wyjaśnienia najlepiej posłużyć się przykładami:
- dziennikarz zgodnie z zasadami krytyki prasowej przygotował artykuł dotyczący nieprawidłowości, których dopuścił się urzędnik. Urzędnik dowiedział się o artykule przed publikacją i zadzwonił do dziennikarza strasząc go, że jeżeli materiał zostanie opublikowany to złoży na policję zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa kradzieży jego prywatnego notatnika, co w rzeczywistości nie miało miejsca – mamy do czynienia z groźbą bezprawną,
- dziennikarz, w celu sprowokowania urzędnika do wypowiedzi zaczyna go obrażać w obecności innych pracowników urzędu. Urzędnik ostrzega, że jeżeli dziennikarz nie przestanie kierować w jego stronę wyzwisk to oskarży go o zniesławienie – groźba nie wystąpiła.
- że rozgłosi wiadomość, która uwłacza jego czci lub jego osoby najbliższej.
Interwencja prasowa
To nic innego jak etap zbierania informacji. Dziennikarz, który powziął informację o jakimś zdarzeniu, zjawisku czy nieprawidłowościach, przystępując do zbierania materiałów (m.in.: fotografowania, rozmów, nagrań) podejmuje interwencję prasową. Przemoc, bądź groźba bezprawna, które mają wymusić na dziennikarzu zaniechanie bądź też podjęcie takiej interwencji stanowi przestępstwo.
Kiedy nie mamy do czynienia z przestępstwem szantażu
- gdy podjęto próbę przekupstwa dziennikarza (redaktora naczelnego, wydawcę) w celu wpłynięcia na decyzję o publikacji materiału prasowego czy podjęciu interwencji prasowej,
- gdy dziennikarzowi grozi się odpowiedzialnością cywilnoprawną, np. za (rzekome) naruszenie dóbr osobistych,
- gdy decyzja (redaktora, redaktora naczelnego) o odstąpieniu od publikacji materiału prasowego wynika z przyczyn merytorycznych.
Przestępstwo ścigane z urzędu
Ściganie przestępstwa z urzędu będzie oznaczało, że nie jest potrzebny wniosek dziennikarza czy innej osoby by prowadzone było postępowania karne. Wszelkie informacje, które dotrą do organów ściągania (np. poprzez zawiadomienie) będą rozpatrywane bez konieczności dalszej interwencji dziennikarza.
